آینده پژوهی در آموزش معماری ایران[پايان نامه فارسي]

البرز داودی

هدف: با توجه به سابقه ی بیش از هشتاد سال آموزش معماری به شکل دانشگاهی در ایران و فراز و نشیب هایی که در این سال های طولانی به نظاره نشسته ایم و نیز گذشت افزون بر چهل سال از تجربه ی تغییر و تحولات ستاد انقلاب فرهنگی در نظام آموزش معماری پس از انقلاب اسلامی؛ مشاهده می شود شکاف و فاصله زیادی بین آموزش رسمی با حرفه ی معماری ایجاد شده است. این پژوهش ضمن شناخت و بررسی مشکلات و معضلات اساسی که آموزش معماری را تضعیف کرده و به سوی نا کارآمدی سوق داده است؛ به جای تحلیل محض و غیر کاربردی به دنبال راه حل هست که با آینده پژوهی و سناریو پردازی مبتنی بر: روندها، رویدادها، اقدامها و تصویرها؛ وضعیت آینده آموزش معماری ایران را در چهار سطح: آینده‌های ممکن، باورکردنی، محتمل و مطلوب را با سناریوهای مرتبط و مختلف برنامه ریزی و طراحی کند؛ و تلاش نماید چشم انداز موقعیت مطلوب آموزش معماری ایران در آینده را تجسم و ترسیم نموده و در این راستا شکاف ژرف بین آموزش دانشگاهی و حرفه‌ی معماری را کاهش دهد. روش‌شناسی پژوهش: این پژوهش، از نوع ترکیبی (کمی و کیفی) و توصیفی و تحلیلی است. شیوه گردآوری اطلاعات، به روش کتابخانه‌ای، اینترنتی و میدانی است. در این مطالعه، آینده پژوهی، متغیر مستقل و آموزش معماری ایران، متغیر وابسته در نظر گرفته شده است. در شروع کار، منابع مختلف بررسی و با استفاده از روش طوفان ذهنی، مصاحبه کیفی هدفمند و تحلیل محتوا، مؤلفه ‌ها و گزاره‌های آینده پژوهی در آموزش معماری ایران مشخص شد. سپس در مرحله بعدی، با استفاده از روش دلفی و نظر متخصصان و با استفاده از پرسشنامه‌های نسبت و شاخص محتوایی پژوهش، مؤلفه‌ها و گزاره‌های اولیه مورد ارزیابی و سپس تجزیه و تحلیل قرار‌‌گرفتند. در مرحله نهایی، پرسشنامه جدول تحلیل تعادلی اثر متقابل مورد ارزیابی خبرگان قرار گرفت و مولفه‌های نهایی تایید شد و در پایان با استفاده از روش سناریو پردازی، سناریوهای خوش بینانه، بینابین۱و۲ و بدبینانه برای آینده آموزش معماری ایران تدوین گردید. جامعه آماری، شامل بیش از سی نفر از اساتید معماری دانشگاه‌های سراسر کشور و متخصصین حرفه‌ی معماری (در بخش کمی و کیفی) بودند. جهت تحلیل سناریوها، از نرم افزار Scenario Wizard نسخه 4.31 استفاده شد. یافته‌ها: تجزیه و تحلیل پرسشنامه‌ها و داده‌های به دست آمده از مطالعه با روش دلفی نشان می‌دهد که مدل اولیه آینده پژوهی در آموزش معماری ایران حاصل از ۱۴مولفه و ۵۰ گزاره پس از بررسی پرسشنامه‌های روایی محتوایی لاوشه(CVR) ۳2 گزاره تایید نهایی شد. در کنار آن با بررسی شاخص روایی محتوایی والتز و باسل (CVI) ۳۴ گزاره به تایید نهایی رسید که نشان از همبستگی روایی بالای پژوهش دارد و مقایسه نمرات تک تک گزاره های این دو، همگرایی نزدیک و اعتبار بیرونی و پایایی مناسب تحقیق را نشان می‌دهد. پس از سنجش و تحلیل دقیق تر و حذف و ادغام مولفه‌های اصلی، از ۱۴ به ۸ مورد منجر شد که با تعریف سناریوهای چهارگانه برای هر کدام از آن‌ها، ۳۲ سناریوی متفاوت تبیین گردید که تشکیل ماتریس ۲۸ در۳۲، جدول تحلیل تعادلی اثر متقابل (CIB) با ۸۹۶ خانه را داد که سناریوهای مختلف برای آینده‌های ممکن، باورکردنی، محتمل و مطلوب، در این ماتریس با نرم‌افزار سناریو ویزارد بررسی شد و پیشران‌های اصلی آموزش معماری به دست آمدند. نتیجه‌گیری: نتایج موید آن است که از ۸ مولفه نهایی و موثر یعنی آموزش‌های معماری: ۱- تعاملی (هم افزا)، ۲- هویت مند (مانا)، ۳- خلاقانه (پویا)، ۴- هدفمند (دانا)، ۵- اشتغال محور (کارا)، ۶- آینده نگر (بینا)، ۷- فناورانه (توانا)، ۸- سبز و پایدار معطوف به اقلیم (پایا)؛ مولفه های آموزش معماری (هم‌افزا)، (پایا)، و (پویا)، بیشترین تاثیر معنادار را در آینده مطلوب آموزش معماری ایران نشان داد. آنچه از این پژوهش مشخص می شود، ۱- سناریوهای تعامل پیوسته، قوی و روش مند استاد با دانشجویان خصوصا طرح های معماری، ۲- تعادل در ابتکار و تغییرات خلاقانه متناسب به ویژه دروس کارگاهی و ۳- استفاده از آموزش معماری پایدار و سبز مبتنی بر اقلیم و صرفه جویی در انرژی‌های تجدید ناپذیر در راستای بهره‌وری بیشینه، مهمترین پیشران‌های اقدامات، رویدادها و روندهای آینده آموزش معماری ایران در تصویرسازی چشم انداز مطلوبی است که در نهایت به ارتباط مناسب و نیز کاهش شکاف عمیق آن با حرفه و صنعت انجامیده و اشتغال بیشتر دانش آموختگان را در پی خواهد داشت. کلیدواژه‌ها: آموزش معماری، آینده پژوهی، حرفه معماری، سناریو پردازی، دروس کارگاه طراحی دوره کارشناسی.